Immuniteiten: Wankelende bescherming in een veranderende wereld!

"Untouchable", dat is hoe velen zich voelen wanneer zij in positie van macht en invloed verkeren. Het is voor enkelen ook de reden dat zij die functies ambieren. Het staan boven wet en recht biedt de ruimte je boekje en ook vaker het bankboekje van de staat, schromelijk te buiten te gaan en mooier nog...daarmee ongestraft weg te komen. En dan hebben wij het nog niet over wetsovertredingen en crimineel handelen buiten, soms nog voor, het bekleden van de posities van macht en invloed.  . 

Voor het schrijven van deze blogpost heb ik flink wat onderzoek gedaan over ‘immuniteit’. In de gemeenschap blijkt vaak in gesprekken dat er bij velen van ons heel weinig concrete kennis over wie wel of niet immuniteit geniet en wanneer. Velen gaan ervan uit dat deze hooggeplaatsten automatisch immuniteit genieten en dus automatisch straffeloos mogen zijn. Immuniteit betekent voor velen van ons het beschermd zijn tegen de justitiele autoriteiten, het wordt gezien als een vorm van straffeloosheid voor gezagsdragers en soms gewoon zeer vermogende personen. Onze Grondwet in artikel 140 creert de ruimte voor onze DNA zoals wij dat eerder dit jaar zagen om bij meerderheid de mogelijk strafbare handeling van gezagsdragers af te schermen voor verder onderzoek. In dezelfde Grondwet genieten onze DNA leden onschendbaarheid (immuniteit), artikel 88/89, voor hetgeen zij zeggen en beweren als onderdeel van hun werkzaamheden/debatten in DNA

Bij nadere bestudering blijkt echter dat het niet per definitie automatisch is. Immuniteit houdt in dat een persoon/instituut gevrijwaard wordt van vervolging voor zaken waar ieder ander van ons die die immuniteit niet bezit, wel vervolgd zou worden. Het is wettelijk of verdragsmatig vastgelegd.  Staatshoofden genieten in maar liefst 32 landen in onze wereld meer of minder immuniteit in hun eigen land. Suriname behoort niet tot die landen. En ik ben daar persoonlijk wel blij mee. Die landen die het wel hebben vastgelegd hebben onderling ook weer grote verschillen in waar die immuniteit voor geldt en het valt op dat het hoofdzakelijk landen zijn in Afrika en Oost-Europa. Landen waar de burgerij vaker heeft geleden onder dictators, roofzuchtige en moordzuchtige leiderschap.  Maar ook ons buurland Guyana kent immuniteit voor de president en voormalig president. En wel een zeer verregaande immuniteit: 

Guyana

Text of Legal Provision

Immunities of President: Subject to the provisions of article 180 [which deals with removal from office for violation of Constitution or gross misconduct] the holder of the office of President shall not be personally answerable to any court for the performance of the functions of his or her office or for any act done in the performance of those functions and no proceedings, whether criminal or civil, shall be instituted against him or her in his or her personal capacity in respect thereof either during his or her term of office or thereafter.

Citation: Constitution of the Co-operative of the Republic of Guyana, Laws of Guyana, Act 2 of 1980, as amended, Cap. 1:01 § 182.1 (L.R.O. 1/2012), http://parliament.gov.gy/constitution. pdf, archived at https://perma.cc/PK24-6KHV.

Date of Entry Into Force: Oct. 6, 1980

Freedom House Aggregate Score: 74

.Internationaal Recht en Immuniteit

Maar er is nog een andere immuniteit, namelijk de immuniteit conform het internationaal recht. Deze immuniteit wordt toegekend aan slechts bepaalde staatsfunctionarissen en is verbonden met hun positie of status.  Internationaal recht bedient zich van immuniteit ‘ratione personae’ (persoonlijke immuniteit) en immuniteit ‘ratione materiae’ (immuniteit ivm uitvoering van officiele handelingen)

De belangrijkste reden voor het toekennen van immuniteiten is dat door deze immuniteiten de soepel verloop van internationale relaties gegarandeerd is en vandaar dat zij worden toegekend aan die regeringsvertegenwoordigers die de staat op internationaal nivo vertegenwoordigen. Internationale relaties en international samenwerking vereisen een effectief process van communicatie tussen Staten. Het is belangrijk dat zij vrijelijk met elkaar kunnen onderhandelen en dat die agenten van de Staat die zijn belast met de uitvoering van dergelijke taken hun werk kunnen uitvoeren zonder vrees om lastiggevallen te worden door andere landen. Het is zoals de International Criminal Court of Justice zegt: ‘ Er is geen fundamentelere voorwaarde voor het onderhoud van relaties tussen Staten dan de onschendbaarheid van diplomatieke gezanten en ambassades.” Kortgezegd: Deze immuniteiten zijn noodzakelijk voor een systeem van vreedzame cooperatie  en co-existentie tussen Staten. Toenemende cooperatie op wereldnivo betekent dat deze immuniteit des te belangrijker wordt.

Immunity Ratione Personae: Immuniteit van strafrechterlijk proces voor internationale misdaden.

Deze immuniteiten gelden alleen voor de periode dat de persoon deze positie bekleed en wordt vaker beschreven als de ‘persoonlijke immuniteit’ oftewel ‘immuniteit ratione personae’. Het wordt vaak beweerd dat het gewoonte is dat het Staatshoofd en diplomaten geaccrediteerd in een vreemd land deze immuniteiten genieten. Daarnaast zijn er verdragen die soortgelijke immuniteiten toekennen aan diplomaten/vertegenwoordigers van landen bij Internationale organisaties en andere gezanten die speciale missies uitvoeren voor hun land in een vreemd land.

Het is duidelijk dat senior officials mogelijk zullen worden gehinderd in de uitvoering van hun functies in buiten de landsgrenzen indien zij worden gearresteerd en gevangen genomen terwijl zij in het buitenland vertoeven. Daarom is deze immuniteit, daar waar van toepassing, over het algemeen geinterpreteerd als een absoluut verbod op de uitoefening van strafrechterlijke jurisdictie door Staten. Dit betekent dat het betrekking heeft niet alleen op handelingen verricht in hun officiële capaciteit maar ook op die handelingen verricht op persoonlijke titel.  Het betekent ook dat de immuniteit geldt voor handelingen gedaan zowel tijdens de periode in functie of vóór de persoon de functie bekleedde. Zo iemand kan dus niet gearresteerd worden of veroordeeld worden, maar kan wel opgeroepen worden als getuige of om informatie te verstrekken. Deze immuniteit geldt echter alleen voor de periode dat de persoon in functie is. Toch zijn er gevallen waarbij het Staatshoofd deze immuniteit niet heeft genoten. Bijvoorbeeld de case van de VS tegen Noriega. De grond hiervoor was in het feit dat de VS  Generaal Noriega nooit had erkend als Staatshoofd van Panama.

De immuniteit is niet voor iedereen!

Immuniteit Ratione Personae is voorbehouden aan Staatshoofden/Regeringsleiders en diplomaten. In sommige gevallen wordt beweerd dat ook de minister van Buitenlandse Zaken deze immuniteit geniet, maar dit is niet universeel geaccepteerd. Wanneer functionarissen hun landen vertegenwoordigen bij international organisaties zullen zij meestal immuniteit genieten op basis van verdragen. De VN Conventie over Speciale Missies 1969 wijdt enkele artikelen aan de bescherming van elke vertegenwoordiger van Staat die op een Speciale Missie is. Dit zijn verdragsgebonden beschermingen binnen immuniteit Ratione Personae en vormen in dit geval dan een uitbreiding op de categorie van beschermden. Vermeldenswaard is dat Suriname niet is toegetreden tot dit verdrag. Er zijn veel gevallen bekend waarbij op basis van deze Conventie landen hebben geweigerd om juridische actie te ondernemen tegen regeringsfunctionarissen die als onderdeel van een speciale missie zich op hun grondgebied bevonden.

Daarnaast bestaat ook de mogelijkheid dat een ad hoc gezant die belast is met een speciale politieke missie door de zendstaat, immuniteit verkrijgt op basis van een speciale individuele overeenkomst met het ontvangend land, specifiek voor die missie. Dit geldt vaak ook in het geval van een officiële uitnodiging. De vraag is natuurlijk wat is een speciale missie? Het is een tijdelijke missie om de Staat te vertegenwoordigen waarbij de functionaris door de ene staat naar de andere wordt gestuurd met instemming van de ontvangst staat om aldaar een specifieke zaak af te handelen of een speciale rol te vervullen. De instemming van de ontvangst staat ligt aan de basis van de verlening van immuniteit. De ‘Speciale Missie” immuniteit is niet van toepassing voor privé bezoeken.

Er zijn nog twee argumenten voor de toekenning van de ‘ratione personae’ naast de functionele rede:

1.      .  .De symbolische soevereiniteit
2.          Het principe van non-interventie     

Een staatshoofd wordt immuniteit geboden niet slechts op basis van de functie die hij/zij bekleedt maar mede vanwege wat hij/zij symboliseert: De soevereine staat. Het principe van non-interventie behelst een verdere rechtvaardiging van de absolute immuniteit van strafrechterlijke jurisdictie voor Staatshoofden. Het arresteren en aanhouden van een regeringsleider is in principe gelijk aan het veranderen van de regering van dat land en dit geldt als een extreme vorm van interventie.

Ratione Materiae ( Immuniteit ivm de uitvoering van officiele handelingen)

Staatslieden en functionarissen genieten over het algemeen immuniteit in relatie tot de door hen uitgevoerde handelingen als onderdeel van hun officiele capaciteit. Dit is de zgn. Functionele immuniteit of immuniteit ratione materiae. Deze immuniteit is dus verbonden met de handeling en niet zo zeer met de status van de functionaris. Ook voormalige functionarissen kunnen een beroep doen op deze immuniteit inzake handelingen gepleegd toen zij nog in functie waren. Bovendien kunnen ook instituten en personen die geen regerings functionarissen zijn maar wel hebben gehandeld namens de staat vallen onder deze immuniteit. Hieronder vallen in geen enkel geval handelingen die gecategoriseerd worden als international crime.

Immuniteit is niet onvoorwaardelijk en oneindig!

Geen van de vormen van immuniteit volgens het Internationaal Recht zijn onvoorwaardelijk. De persoonlijke immuniteit eindigt onmiddelijk wanneer de persoon in kwestie de functie of status niet meer bekleedt/heeft. Ook beschermen de immuniteiten niet tegen internationale misdaden, zoals misdaden tegen de mensheid, oorlogsmisdaden en genocide. De case van Pinochet is hier een sprekend voorbeeld van. Ook de mogelijkheid van ontvangststaten om een diplomaat te verklaren tot persona non grata leidt tot opheffen van de immuniteit.

Immuniteit is geen persoonlijke verworvenheid!

Concluderend is het duidelijk dat de immuniteit die langs het internationaal recht wordt toegekend aan staatsfunctionarissen status gebaseerd en handeling gebaseerd kan zijn. Immuniteit is geen persoonlijke verworvenheid van de functionaris doch slechts gebaseerd op de behoefte van de staat om normaal te kunnen functioneren. Naast de reguliere vorm is er heden ten dage ook die voor speciale missies. Dit allemaal voor het goede en vlotte verloop van de internationale relaties. Iimmuniteit heeft niet tot doel straffeloosheid te creëeren, daar vervolging voortgezet wordt zodra de persoon niet meer in functie is. Het is daarom ook dat in de veranderende wereld van vandaag ook immuniteit aan een continue discussie onderhevig is en geen automatisme meer is!

Integer Leiderschap onze enige troef voor herstel!

Een zucht van verlichting ging door het land toen na de verkiezingen van 25 mei bleek dat Desi Bouterse en de zijnen binnen enkele maanden niet meer de scepter zouden zwaaien in ons land. De samenleving had haar deel gedaan om de kans voor schoon schip en een eerlijke nieuwe bladzijde voor Suriname te creëeren. De verzilvering van deze kans is echter aan diegenen, de politieke partijen en hun leiders, die de nieuwe regering vorm wensen te geven. 

Een nieuw begin

Om het nieuwe begin te maken zijn er een aantal voorwaarden. Een van ze is sowieso dat je niet dezelfde fouten herhaalt uit het verleden. Fouten die ons land en dus onze gezamenlijke belangen ernstig schaden. Een hiervan is steeds geweest dat wij een president hadden, Desi Bouterse, die een internationaal opsporingsbevel voor drugstransport evenals een veroordeling voor moord op zijn naam draagt. Dit was niet alleen een smet op onze totale samenleving, maar ook een belemmering om de functie van president naar eer en geweten en volledig uit te voeren.

Verkiezing van de President en Vice-President

Op weg naar de Nieuwe Republiek is het belangrijk dat wij geleid worden door personen die voldoen aan de vereisten van onze Grondwet. De huidige Grondwet kent bepaalde bevoegdheden en verantwoordelijkheden toe aan de president in hoofstuk 12 artikel 90-112.

Behalve de algemene eisen waaraan de kandidaat president en vice-president moeten voldoen zoals aangegeven in artikel 92  wordt er ook een eed afgelegd ( zie Artikel 93). Heel markant zijn in deze eed dat er niets beloofd, gegeven is of zal worden door de gekozen president/vice-president. Een copie van de eed zal ik hieronder insluiten. Ik vraag u elk onderdeel goed te lezen, en u af te vragen wat dat in praktijk hoort te betekenen.

Belangrijk is ook artikel 94, 95 en 96 waarin duidelijk is vermeld dat de president en vice-president geen functies in o.a. het bedrijfsleven etc mogen uitoefenen. En dat zij geen aandeel mogen hebben in welke onderneming dan ook. En dit is heel belangrijk... zij mogen niet rechtsstreeks noch zijdelings deelhebber zijn in enige concessie of onderneming van welke aard ook in Suriname gevestigd of aldaar bedrijf uitoefenende.

Wanneer wij dus kijken naar kandidaten voor de invulling van deze functies dan moeten wij dat heel goed nagaan. Concessiehouders en/of eigenaren en aandeelhouders van grote ondernemingen kunnen geen kandidaat zijn, gewoon omdat zij niet voldoen aan de wet. En het is met reden in de wet. De reden heeft te maken met ervan verzekerd zijn dat de president/vice-president besluiten neemt zonder daarbij zijn eigen bedrijf of concessie te willen beschermen en/of te bevoordelen ten nadele van de rest van de samenleving. Neem nu bijvoorbeeld als je een president/vice-president hebt die een hout concessie heeft en de regering nu moet overgaan tot het verbieden van de export van rondhout, dan is het verwachtbaar dat deze president/vice-president een stevige stok zal steken voor dit voornemen. 

Hij zal misschien zelf de andere rondhout exporteurs vroeg informeren tav confidentiele besluiten binnen de regering om zodoende al vroeg middels allerhande chantage technieken het voornemen te doen zinken. 

De opdracht aan de DNA leden die voordrachten wensen te doen voor President/Vice-President en ook diegenen die voor hen wensen te stemmen is om terstond zich te begeven naar KKF teneinde een gedegen onderzoek te doen naar het al dan niet voldoen aan deze belangrijke grondwettelijke eis door de voor te dragen kandidaten! In het kader van transparantie zien wij graag een document vanuit het KKF waaruit duidelijk blijkt dat een dergelijke persoon voor geen enkel bedrijf of concessie geregistreerd staat.  

Onze DNA leden MOETEN deze taak heel serieus nemen en persoonlijk voor hun keuze instaan! Er staat teveel op het spel voor onze toekomst.

Verschonen van ons internationaal imago

Een belangrijke belofte en verwachting van de vele stemmers tegen paars is dat de nieuwe regering het internationaal imago van Suriname verschoont. Wij, Surinamers, zijn er moe van om in elk rapport (o.a. van internationale organisaties) te moeten lezen dat wij een president hebben met een internationaal opsporingsbevel op zijn naam en een veroordeling wegens moord.  Behalve dat heeft een dergelijk imago ook gevolgen voor het aantrekken van investeerders, die vooral nu zo broodnodig zijn. 

En waarom? Omdat het een grote mate van instabiliteit, onzekerheid uitstraalt. Het straalt ook een gebrek aan respect voor de internationale rechtsorde uit. En hoe wil je daar, internationaal, serieus genomen worden als je als land propageert dat de hoogste functies in het land beschikbaar zijn voor voortvluchtige criminelen. 

Eerlijk onbevlekt leiderschap enige troef 

Wie het nog niet besefte voor de verkiezing is nu wel met de neus op de feiten gedrukt wanneer het aankomt op onze financieel-economische status. We dreigen als wanbetalers te worden geboekt in de internationale financiele wereld. De downgrade naar "C" status laat daar geen twijfel over bestaan. Op het financieel-economisch vlak wekken wij dus als land geen enkel vertrouwen. Maar de komende regering zal desondanks investeerders moeten aantrekken en mogelijke financiele ondersteuning. Daarvoor zal zij vertrouwen moeten wekken bij de wereld. Vertrouwen dat zij van goede wil is en oprecht en eerlijk het puin wil ruimen om de Nieuwe Surinaamse Republiek vorm te geven. Het enige dat wij als Suriname zullen hebben is zoals mijn moeder mij het altijd zegt: Onze goede naam en eer!

Dat betekent dat de leiding van ons land in handen MOET zijn van eerlijk, integere, onbevlekte en deskundige leiders. Onze naam is alles wat wij hebben, het is onze enige troef!

Het behoort tot de verantwoordelijkheden van de President/Vice-President hier terdege bewust van te zijn. De verantwoordelijkheden die op weg naar de Nieuwe Republiek volledig en ongehinderd ingevuld moeten worden. 

Artikel 101 geeft aan dat de President de leiding heeft over de buitenlandse politiek en belast deze met het bevorderen van de ontwikkeling van de rechtsorde. Om hier goed uitvoering aan te geven moet de kandidaat dus aan verschillende eisen voldoen: o.a. vrij van elke nationale en internationale veroordeling en opsporing. De nieuwe president/vice-president moeten vrijelijk over de gehele wereld kunnen reizen om zaken te doen voor Suriname. Ook naar Frankrijk, Nederland en de VSA. De nieuwe president/vice-president moet met gezag zijn/haar stem kunnen laten horen en op alle officiele foto's een zichtbare en respectvolle plek krijgen. Dat is nodig om effectief ons internationaal imago te verschonen. Alle instanties (regionaal en internationaal) moeten onbevreesd en zonder terughoudendheid zaken doen met onze gekozen president en vice-president.

De partijen die de nieuwe regering gaan vormen, dienen als ze serieus hun beloftes willen houden maar meer nog daadwerkelijk het menen met het belang van Suriname hier terdege rekening mee moeten houden. Wij hebben dit helder en duidelijk aangegeven bij de consultatie ronde enige weken geleden.  

Ook u heeft niet alleen het recht een oordeel te vellen over de gestelde kandidaten, het is uw plicht te eisen dat zij voldoen aan de Grondwettelijke vereisten en het profiel dat daaruit voortvloeit. Blijft alert en laat het horen!